Katolicy zawsze postrzegali Księgę Jonasza jako opisującą fakty. W dziełach paru współczesnych autorów katolickich widać skłanianie się do traktowania księgi jako beletrystyki. Spośród znaczących uczonych katolickich tylko Simon i Jahn jawnie zaprzeczyli historyczności Jonasza, i nie da się już bronić prawowierności tych krytyków. „Providentissimus Deus” wprost potępił pomysły obydwóch w zakresie inspiracji, a Kongregacja Indeksu bezpośrednio potępiła „Wstęp” drugiego z nich.
- Ambona w kształcie wieloryba w kościele śś. Piotra i Pawła w Dusznikach Zdroju
Powody tradycyjnego przyjmowania historyczności Jonasza:
Tradycja żydowska
Według tekstu Księgi Tobiasza (XIV, 4) z Septuaginty, słowa Jonasza dotyczące zniszczenia Niniwy są przyjmowane jako fakty, ten sam fragment można znaleźć w tekście aramejskim oraz jednym z manuskryptów hebrajskich. Apokryficzna III Księga Machabejska (VI, 8) wymienia ocalenie Jonasza z brzucha ryby wraz z innymi cudami z historii Starego Testamentu. Józef Flawiusz (Dawne Dzieje Izraela, IX, 2) jasno uznaje historię Jonasza za historyczną.
Autorytet naszego Pana
Katolicy uznają, że ten argument rozwiewa wszelkie wątpliwości odnośnie historii Jonasza. Żydzi żądali „znaku” — cudu na potwierdzenie mesjaństwa Jezusa. Odpowiedział na to, że żaden „znak” nie będzie im dany poza „znakiem proroka Jonasza. Albowiem jak Jonasz był trzy dni i trzy noce we wnętrznościach wielkiej ryby, tak Syn Człowieczy będzie trzy dni i trzy noce w łonie ziemi. Ludzie z Niniwy powstaną na sądzie przeciw temu plemieniu i potępią je; ponieważ oni wskutek nawoływania Jonasza się nawrócili, a oto tu jest coś więcej niż Jonasz.” (Mt 12:40–1, 16:4, Łk 11:29–32) Żydzi domagali się prawdziwego cudu, Chrystus oszukałby ich przedstawiając zaledwie fantazję. Argumentuje on jasno, że właśnie tak jak Jonasz był w brzuchu wieloryba przez trzy dni i trzy noce, również on będzie w łonie ziemi trzy dni i trzy noce. Tak więc jeśli pobyt Jonasza w brzuchu ryby byłby tylko fikcją, pobyt ciała Chrystusowego w łonie ziemi byłby również fikcyjny. Jeśli mężowie z Niniwy naprawdę nie powstaną na sądzie, również Żydzi nie powstaną. Chrystus zestawia fakt z faktem, a nie fantazję z fantazją ani fantazję z faktem. Byłoby zaiste bardzo dziwne, gdyby powiedział o sobie, że jest większy od postaci fikcyjnej. Byłoby też niewiele mniej dziwne gdyby strofował Żydów za ich brak pokuty w kontraście z pokutą Niniwy, która nie miałaby miejsca. Cała siła tego uderzającego kontrastu by zniknęła gdybyśmy uznali, że historia Jonasza nie opiera się na faktach. W końcu, Chrystus nie czyni różnicy pomiędzy historiami o Królowej Saby oraz o Jonaszu (zobacz Mt 12:42). Uznaje taką samą wartość historyczną Księgi Jonasza i III Księgi Królewskiej. Takie są najsilniejsze argumenty które katolicy przedstawiają dla solidnego potwierdzenia tego, że historia Jonasza opowiada o faktach.
Autorytet Ojców Kościoła
Żaden z Ojców Kościoła nie został nigdy zacytowany ku poparciu opinii, że Księga Jonasza to opowieść fantastyczna lub że nie opowiada ona o faktach. Jonasz był dla Ojców faktem oraz typem Mesjasza, dokładnie tak, jak Chrystus mówił Żydom. Święty Hieronim, Cyryl Aleksandryjski oraz Teofil wyjaśniają szczegółowo typiczne znaczenie faktów z Księgi Jonasza. Święty Cyryl nawet przeciwstawia się zastrzeżeniom dzisiejszych racjonalistów: Jonasz ucieka przed swym powołaniem, błaga o Boże miłosierdzie dla Niniwitów oraz w inne sposoby pokazuje ducha, który w niedoskonały sposób staje się prorokiem i historycznym typem Chrystusa. Cyryl przyznaje, że w tym wszystkim Jonasz zawodzi i nie jest typem Chrystusa, ale nie twierdzi, że te porażki Jonasza dowodzą, że jego czyny były fikcyjne.
Argumenty te nie przemawiają jednak do racjonalistów i zaawansowanych protestanckich biblistów. Znajdują oni błędy nie tylko w tradycji żydowskiej i chrześcijańskiej, ale również w samym Chrystusie. Przyznają, że Chrystus uznał historię Jonasza za opartą na faktach i wyjaśniają, że Chrystus mylił się, był dzieckiem swej epoki i przedstawiał idee i błędy swoich czasów. Argumenty zaś tych, którzy uznają bezbłędność Chrystusa ale odmawiają historyczności księgi Jonasza nie są rozstrzygające.
- Chrystus mówił odwołując się do idei ludzi i nie miał na celu wyjaśniania im, że Jonasz naprawdę nie został połknięty przez rybę. My zapytujemy: Czy Chrystus mówił o Królowej Saby jako o fakcie? Jeśli tak, to również o Jonaszu mówił jako o fakcie — chyba, że udowodnimy, iż było przeciwnie.
- W narracji biblijnej księgi historycznej nie pominięto by pewnych szczegółów, na przykład miejsca w którym morski potwór zwymiotował proroka, konkretnych grzechów których winni byli mieszkańcy Niniwy, konkretnego rodzaju katastrofy przez którą miasto miało zostać zniszczone, imię króla Asyrii za którego panowania wydarzenia miały miejsce i który nawrócił się do prawdziwego Boga przez tak cudowną pokorę i pokutę.
Odpowiadamy, że te zastrzeżenia pokazują, że księga nie jest kroniką historyczną napisaną zgodnie z późniejszymi kanonami krytyki historycznej, natomiast nie dowodzą, że księga w ogóle nie jest historyczna. Fakty opisane są w sposób pasujący celowi natchnionego autora. Opowiedział on historię chwały Boga nad Izraelem i upadku bożków Niniwy. Jest prawdopodobne, że wydarzenia opisane w księdze miały miejsce w okresie asyryjskiej dekadencji, na przykład podczas panowania Asurdanila lub Asurnirara (770−775 przed Chrystusem). Szkodniki, które pustoszyły kraj od 765 do 759 przed Chrystusem. Wewnętrzny kryzys dodany do szoku spowodowanego przez śmiertelną chorobę. Upadek władzy królewskiej. Taki król mógł wydawać się zbyt mało znanym by go wspominać. Faraon z czasów mojżeszowych nie jest traktowany jako fikcja tylko dlatego, że nie podano jego imienia.
Tradycja żydowska przyjmuje, że prorok Jonasz był autorem księgi noszącej jego imię, ta sama tradycja była podtrzymywana przez pisarzy chrześcijańskich, którzy bronili historycznego charakteru opowieści. Należy jednak wspomnieć, że nigdzie w księdze nie ma twierdzenia, że została napisana przez samego proroka (który jak się przyjmuje żył w ósmym wieku przed Chrystusem), a większość współczesnych uczonych, z różnych powodów, datuje powstanie księgi na znacznie późniejszą epokę, prawdopodobnie piąty wiek przed Chrystusem. Jak i w przypadku innych postaci Starego Testamentu, wiele legend, w dużej mierze fantastycznych i nie mających wartości krytycznej, narosło wokół imienia Jonasza. Mogą one być znalezione w „Encyklopedii Żydowskiej”.
Żródło: The Catholic Encyclopedia
Przekład: Tomasz Dajczak
Dodaj komentarz